Biografie

Jaap Kaal wordt op 23 oktober 1893 geboren in Zaandijk. Als hij twee jaar is, overlijdt zijn vader, drie jaar later verliest hij zijn moeder. Hij wordt met twee broertjes en twee zusjes ondergebracht in het Weeshuis in Zaandijk, waar hij tot zijn eenentwintigste jaar blijft. Na zijn lagere schooltijd krijgt hij werk en een opleiding tot technisch tekenaar bij Machinefabriek Duyvis in Koog aan de Zaan. Daarnaast doorloopt hij de Burgeravondschool in Zaandam. Hij krijgt daar tekenles van de schilder Freek Engel. In 1916 wordt hij toegelaten tot de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam, waar hij de avondcursussen volgt van Nicolaas van der Waay, Jan Bronner en Antoon Derkinderen.

Met drie schilderijen neemt hij in 1919 voor het eerst deel aan een groepstentoonstelling in Koog aan de Zaan. In 1926 reist hij met de schilder Cornelis Koning (1893-1951), met wie hij al van jongs af aan bevriend is, naar Italië. Zij blijven daar bijna een half jaar. In San Gimignano leren zij de schilders Greet Feuerstein (en haar echtgenoot Jos de Gruyter), Wim Schuhmacher en Jo Koster kennen. Een jaar later behoren Kaal en Koning tot de eerste Nederlandse kunstenaars die naar Bremen gaan om in het pas geopende Paula-Becker-Modersohn-Haus de tentoonstelling van het door hen bewonderde werk van Paula Modersohn-Becker te zien.

Vanaf de jaren twintig neemt Jaap Kaal regelmatig deel aan de exposities van de kunstenaarsvereniging Sint Lucas en sinds de jaren dertig ook aan die van Arti et Amicitiae. Zijn eerste eigen tentoonstelling krijgt hij in 1936 bij kunsthandel J.H. de Bois in Haarlem. Om zich geheel aan de kunst te kunnen wijden, neemt hij kort na de Tweede Wereldoorlog ontslag als technisch tekenaar bij Machinefabriek Duyvis. Hij verbouwt de verdieping van het houten pakhuis in Wormerveer, waar hij al sinds 1926 zijn atelier heeft, tot woonruimte. In de periode die dan aanbreekt, is een opmerkelijke groei van zijn artistieke productiviteit te zien. In 1948 krijgt hij een tentoonstelling in het Internationaal Cultureel Centrum (Paviljoen Vondelpark) in Amsterdam. Hij leeft extreem sober en wenst niet deel te nemen aan de Contraprestatie of aan voortzetting daarvan, de Beeldende-Kunstenaars-Regeling.

In 1954 treedt hij in het huwelijk met Anneke Kolijn. Zij is voor hem als partner en muze van onschatbare betekenis. In 1956 exposeert hij 30 schilderijen en 35 tekeningen bij de Rotterdamse Kunstkring. Hij overlijdt in 1960 in zijn atelier in Wormerveer.

In 1965 verscheen het boek van Adriaan Bosboom Jaap Kaal, een inleiding tot zijn werk (Uitgeverij Heijnis, Amsterdam). Het bevat 29 door Peter Marcuse gemaakte zwart-wit foto’s van schilderijen en tekeningen. Het in 1999 gepubliceerde boek Kunst zonder rugwind. Zaanse schilderkunst 1600-1950 (Stichting Uitgeverij Noord-Holland, Wormer) bevat een bijdrage over Jaap Kaal van de hand van Henk Heijnen. Als resultaat van nieuw onderzoek naar leven en werk van de kunstenaar verscheen bij dezelfde uitgeverij in 2008 de monografie Jaap Kaal (1893-1960). Een schilder in dialoog met de traditie, door Paul Op de Coul (red.), Lies Netel en Henk Heijnen.